door Marc van Oostendorp
[r] De r kun je als spreker van het Nederlands op heel veel verschillende manieren maken. Dat is een van de vele raadselen die deze klank omgeven, want al die verschillende manieren hebben heel weinig met elkaar te maken. Hoezo kunnen we dan eigenlijk zeggen dat het toch om een en dezelfde klank gaat?
Er is de r die je maakt door je tongpunt te laten trillen, en de r die je maakt door je huig te laten trillen. Er is de Sacha de Boer-r, die je maakt door je tong achterin je mond tot een propje te maken, en de Leidse r waarbij je je tong helemaal omkrult. Er is de r die tot een soort j geworden is mooi weej, en er is de r waarvan bijna niets meer te horen is (dat is waah).
Het wonderlijke is: voor zover we weten had heel Europa een paar eeuwen geleden slechts een manier om de r uit te spreken: de tongpunt-r. Er waren natuurlijk wel wat mensen met een spraakgebrekje die die r niet konden maken, zoals er nu mensen zijn die de s niet goed kunnen zeggen omdat ze slissen.
Het wonderlijke is: voor zover we weten had heel Europa een paar eeuwen geleden slechts een manier om de r uit te spreken: de tongpunt-r. Er waren natuurlijk wel wat mensen met een spraakgebrekje die die r niet konden maken, zoals er nu mensen zijn die de s niet goed kunnen zeggen omdat ze slissen.