maandag 30 april 2012
Column 86: 'middeleeuws'
Op de voorpagina van de Volkskrant van vandaag, 30 april 2012, viel mij het vetgedrukte woord “middeleeuws” op. Het bleek de ‘kop’ te zijn van de dagelijkse Voetnoot van Arnon Grunberg. Hoewel je dat niet kon afleiden van die vette kop handelde deze over economie. Grunberg verdeelt de experts in twee groepen: “Zij die menen dat fiscale discipline en bezuinigingen de weg uit de crisis zijn. [...] En zij die menen dat de overheid de economie dient te stimuleren en dat fiscale discipline alleen het probleem slechts groter maakt.” Als een woordvoerder van de tweede groep citeert Grunberg een niet met name genoemde econoom, die het blind bezuinigen “middeleeuwse economische chirurgie” noemde. Volgt de slotalinea van Grunberg zelf: “Deskundigheid is inderdaad nauwelijks vereist om te beseffen dat de crisis met middeleeuwse middelen wordt bestreden waar later hard om zal worden gelachen.”
Ik moet nu al lachen.
Meisje die
Op de site van de Nederlandse Taalunie staat een m.i. rare uitleg, het is 'het meisje dat', maar 'het schoolhoofd die' en 'het vriendinnetje die'. In de toelichting staat dat wanneer het biologisch geslacht belangrijker is dan het woordgeslacht, je wel met 'die' mag verwijzen (ik parafraseer hier heel erg kort door de bocht, dat weet ik). Het rare is dat de Taalunie dit niet bij 'meisje' goedkeurt. Alsof bij 'meisje' het biologische geslacht er niet toe doet, doch natuurlijk is een meisje van het vrouwelijke geslacht. In tegenstelling tot het schoolhoofd, want dat kan zowel mannelijk als vrouwelijk zijn, zodat 'dat' een mooi neutraal verwijswoord is. 'Het schoolhoofd dat' is dan niet alleen grammaticaal correct, het is ook politiek correct gepolderd.
De methode Moszkowicz
De 'methode Moskowicz' bestaat dan ook volgens Abraham Moszkowicz vooral uit taal:
zondag 29 april 2012
Lindes lijst
In haar toespraak gaf Van den Bosch een lijst van belangrijke taalpolitieke onderwerpen voor de komende jaren. Dat lijkt mij een goede lijst, met precies de kwesties waar wij als taalgemeenschap over zouden moeten discussiëren:
zaterdag 28 april 2012
Lepels en vorken
De twee uitgangen gaan zo'n beetje gelijk op en de meeste leraren Nederlands blijken hun studenten niet veel meer te bieden te hebben dan het advies om het allemaal uit hun hoofd te leren. Taalkundigen hebben echter ontdekt dat er achter die chaos in ieder geval wel een gedeeltelijke systematiek zit.
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 32
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
vrijdag 27 april 2012
Taalverloedering in de middeleeuwen
Ik heb daar dan meteen ook wel iets geleerd: dat migratie ook in de late middeleeuwen al verantwoordelijk was voor de 'verloedering' van onze taal.
donderdag 26 april 2012
Gastblog: Wat niet vergeten mag worden...
Dubbele dubbelepunt
Maar het was al niet meer nodig: rond de zevende slag van de klok werd er gescheld: een hoog belletje tussen twee sombere gongslagen.
Object
woensdag 25 april 2012
Vrolijk mooie zinnen tellen
1. I think it’s time to try some unsafe velocities.
2. No cold feet, or any other parts of our anatomy
dinsdag 24 april 2012
Stieren belangrijker dan mensen? Nieuw licht op straffen in de middeleeuwen.
Het INL bestudeert de Nederlandse taal en werkt aan een zo volledig mogelijke beschrijving van de woordenschat. Daarnaast beheert en onderhoudt het INL digitale taalmaterialen en stelt die via de TST-Centrale beschikbaar.
Vij
In ieder geval geeft de taalgeschiedenis een degelijke poging weinig kans van slagen. Het kunstmatig en van hogerhand introduceren van nieuwe woorden is toch al bijna altijd tot mislukken gedoemd en dat geldt al helemaal als het woorden betreft die zo dicht tegen de grammatica aanzitten. Ook de roemruchte Academie Française is het bijna nooit echt gelukt een voorgesteld woord ingang te doen vinden in de Franse taalgemeenschap. Een paar jaar geleden stelde ze voor dat naar een vrouwelijke minister met een mannelijk lidwoord verwezen moest worden (le ministre), omdat het gaat om de functie en niet om de mens die de functie bekleedt. Maar zelfs de Franse overheid gebruikt la ministre.
maandag 23 april 2012
Oproep: Morfologiedag 2012
PowerPoint-Karaoke

Schaduwbingo
zondag 22 april 2012
Welstandscommissie
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 31
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
Louis Maria Nanet, christelijk dichter
De Facebook-pagina van Nanet bestaat op het eerste gezicht uit een hoop ongein: klachten van de hypochondrische dichter over allerlei soorten van ziekten en ziektekuren, poep-, pies- kut- en lul-grapjes van allerlei al dan niet kunstzinnige jongeren, en wat niet al. Op het eerste gezicht lijkt het allemaal nogal melig, een hobby van een groep mensen die zich zo grenzenloos vervelen dat zelfs het gewone Facebook-vermaak te flauw voor ze is.
Maar sinds een paar weken verschijnen er op die Facebook-pagina gedichten uit zijn 'magnum opus' De vis en het water en die zijn intrigerend.
Wonder
zaterdag 21 april 2012
Pools als geheimtaal
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 30
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
vrijdag 20 april 2012
Of het nou hij is.
Het is een vrolijk boek geworden, in zekere zin vooral een verzameling columns van iemand die verzot is op taal en op talen (of twee iemanden, want de Leidse taalkundige Jenny Audring heeft ook een paar hoofdstukken geschreven), een boek dat je cadeau kunt doen aan mensen die ook zo verzot zijn. Of beter: aan mensen van wie je hoopt dat ze zo verzot worden, want dat wordt een mens zeker door de aanstekelijke stijl van dit boek.
donderdag 19 april 2012
Erfzonde
Derde landstaal
Zo'n erkenning is vooral een politieke kwestie. Taalkundige argumenten ervoor of ertegen zijn er eigenlijk niet. Het Nedersaksisch is een min of meer samenhangende groep dialecten die verwantschap vertonen met de 'Platduitse' dialecten aan de andere kant van de grens. Ze verschillen van het standaard-Nederlands, maar of die verschillen groot genoeg zijn om van een taal te spreken, dat is een willekeurige kwestie.
woensdag 18 april 2012
In huisgewaad
Seminar ‘Vind ik leuk! De digitale receptie van literatuur’
21ste Bert van Selm-lezing: Op jacht naar de gezwinde grijzaard
De nalatenschap van Harmen Siezen
dinsdag 17 april 2012
International Symposium on Challenging the Myth of Monolingualism
Waarom twittert Geert Wilders nooit over roze koeken?
Een pakket software dat wekelijks op deze plek een politieke analyse genereert door tamelijk willekeurig een aantal zinnen achter elkaar te plakken. Op verzoek van de redacteur heeft de programmeur een vocabulaire gekozen waarin deftige woorden als 'rechtsstaat' en 'liberalisme' centraal staan, maar hij heeft er 'roze koeken' aan toegevoegd, opdat u het gevoel krijgt dat dit warm, levend proza is.
Op de achterpagina komt Ewoud Sanders terug op de opmerking van Mark Rutte over de volgende tweet van Geert Wilders:
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 29
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
maandag 16 april 2012
wielerkoersverhaalanalyse

Topsectoren
zaterdag 14 april 2012
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 28
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
vrijdag 13 april 2012
Abent omnes uolucres
donderdag 12 april 2012
Horlepiep als doodsbedreiging
woensdag 11 april 2012
Het eerste Nederlands op Twitter?
In 2004 schreef de toenmalige redactie van Taalpost daarover een prijsvraag uit over die vraag. Het antwoord dat onze lezers toen vonden was 'Nederlandse Vereniging voor Kunstmatige Intelligentie', uit een usenet-bericht van 27 juli 1982. Het eerste volledige zinnetje luidde Oftwel je gaat je gang maar broer en kwam voor in een nieuwsgroependiscussie van 15 februari 1984. (De voorloper van het internet werd op dat moment alleen gebruikt in Amerika, het zinnetje kwam voor in een berichtje van een Nederlandse onderzoeker in Amerika die waarschijnlijk voor de grap zijn gesprekspartners wilde verwarren met zijn idiomatische Engels.)
Sindsdien heeft de taalarcheologie weer volledig stilgelegen.
dinsdag 10 april 2012
Dure woorden in de 18e eeuw
Deze week verscheen er in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren een heerlijk nieuw werkje voor de liefhebber: het achttiende-eeuwse Barbarologia van Salomon van Rusting. Dat boekje bevat een lange lijst met 'boerenlatijn', verbasterde moeilijke woorden uit de mond van lager (of niet) opgeleiden uit Noord- en Zuid-Holland.
Mij interesseert vooral de manier waarop die verbastering dan in zijn gang ging.
maandag 9 april 2012
‘Zo sluw als een vos’

De oudste Europese verhalen waar de vos in voorkomt, zijn de fabels van de Griekse schrijver Aesopus uit ongeveer 600 voor Christus. Sinds die tijd zijn fabels met vossen niet meer weg te denken uit de diverse Europese culturen. Ook in de Nederlandse cultuur en literatuur komt de vos voor, zoals in Esopet uit de dertiende eeuw. Esopet bestaat uit 67 fabels over dieren. Het is niet bekend wie de fabels geschreven hebben, maar er worden al eeuwenlang twee auteurs genoemd: Calfstaf en Noydekijn.
De bekendste fabel in Esopet is nummer XV:
'Zijn koffie zwart drinken' is dubbelzinnig
Het is overigens wel een prettig stuk om te lezen, vind ik, al is het maar omdat er eens wordt afgerekend met het eeuwige idee in de wetenschapsjournalistiek dat er een gigantische strijd aan de gang is tussen mensen die denken dat taal aangeboren is en mensen die denken dat dit niet zo is. Zwart legt overtuigend uit dat die filosofische kwestie er voor het handwerk van de grammaticus nauwelijks toe doet.
Waarom is het artikel dan ingewikkeld?
zondag 8 april 2012
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 27
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
Te moeilijk voor natuurkundigen
Neem nu de natuurkunde. Dat vak beperkt zich tot extreem eenvoudige vraagstukken. Als een molecule te ingewikkeld wordt, geven ze het door aan de scheikundigen. Als het te ingewikkeld wordt voor de scheikundigen, geven die het door aan de biologen. En als het systeem ook voor hen te ingewikkeld wordt, geven ze het door aan de psychologen... en zo verder tot het in de handen komt van geschiedkundigen of romanschrijvers.
Daar zit wat in, vond ik, maar toen ik het mijn vriendin wilde uitleggen, begon ze meteen te protesteren: natuurkunde is juist een heel moeilijke studie, veel moeilijker dan psychologie of geschiedenis. En natuurkundigen zijn ook vaak veel slimmer dan geesteswetenschappers.
zaterdag 7 april 2012
Een vet accent
Pinto reageert met zijn stuk op een eerder artikel van de Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher (PvdA). Nu is het een beetje overdreven om te stellen dat Asscher inderdaad denkt dat taalbeleid alle problemen zou oplossen. Maar de kritiek van Pinto is voor een deel wel terecht.
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 26
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
vrijdag 6 april 2012
Verschenen: J. Noseman: Hans van Tongen, of Razende-Liefdens-Eynd (1644) & De Wanhébbelyke Liefde (1678)
Bij de Stichting Neerlandistiek VU Amsterdam / Nodus Publikationen Münster is de onderstaande kluchteneditie verschenen.
Het meest droog
- In het zuiden is het meest droog.
Wat een raar gebruik van het woord meest, dacht ik ineens, zo als bijwoord. Ik schreef erover op Twitter en Rutger Kiezebrink van de Taaladviesdienst meldde onmiddellijk dat het in Van Dale staat, met als betekenisomschrijving 'meestal' en als voorbeeld:
donderdag 5 april 2012
Niet in het minst
Heldring schreef al jarenlang niet meer over taal, maar lange tijd besteedde hij in zijn rubriek regelmatig aandacht aan het onderwerp. Zoals dat in de vaderlandse journalistiek nog steeds een beetje geldt betekende aandacht voor taal daarbij eigenlijk alleen: aandacht voor taalfouten. Heldrings laatste taalstukje dateert van veertien jaar geleden en staat nog op het internet.
woensdag 4 april 2012
19 april: Literaire avond met prijswinnende auteurs
A megool!
Gelukkig, de redding is nabij. Jonge Nederlandstaligen spreken elkaar weer op een klassieke manier aan. Ze gebruiken daarvoor alleen niet O! maar A!, en zeggen dus niet O hartedief maar A megool! Dat leerde ik uit een cursus Marokkaans-Nederlands op YouTube van de cabaretier Salaheddine (de uitleg van de a-constructie begint na 15 seconden:
dinsdag 3 april 2012
EYE: ’n doorn in ‘t OOG
Het zal wel geen toeval zijn dat die opening gepland is in de week voor Pasen. Dat is immers de beste tijd om ons vertrouwd te maken met de juiste uitspraak van dat EYE:
30 mei 2012 - Nederlands Buitengaats
Eigenlijk een feit
maandag 2 april 2012
Vacature: Docent vertalen Frans-Nederlands, Luik
De Université de Liège is op zoek naar een universitair docent vertalen Frans-Nederlands. Het gaat om een halftijdse aanstelling (0,5 fte) voor vier jaar. Kandidaten zijn gepromoveerd en beschikken over een gedegen ervaring als vertaler van het Frans naar het Nederlands en/of als onderzoeker op het gebied van de neerlandistiek. Kandidaten kan gevraagd worden een proefcollege te geven.
Boeken kapot / maken

In 't Armehuis een overrijke stof
Het is zo te zien toeval dat het eerste nummer van het tijdschrift De zeventiende eeuw dat gratis online verschijnt (hoera, dat hetzelfde binnenkort maar voor alle tijdschriften moge gelden) gaat over 'Loopbaan en carrière in de Gouden Eeuw' en dat er dus verschillende artikelen instaan over de economische ontwikkeling van het schrijverschap en het uitgeversvak gaan. Aan die economische posities is op dit moment van alles aan het veranderen en het verschijnen van Open Access-tijdschriften is daar natuurlijk een uiting van.
zondag 1 april 2012
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 25
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.
Symposium: De kunstenaar en het woord. Visies op de middeleeuwse auteur.
Leiden, 27 april 2012
13.15-16.00
Zonder auteurs had de middeleeuwse literatuur niet bestaan. Toch is binnen de mediëvistiek de auteur een problematisch fenomeen. Van slechts weinig schrijvers kennen we namen of oeuvres. Over de meeste van hen is nauwelijks enige biografische informatie bekend. Het persoonlijke element in veel middeleeuwse teksten is bovendien lastig vast te stellen. Dit symposium stelt de middeleeuwse schrijver weer centraal, in navolging van recente studies en ter gelegenheid van het verschijnen van Meesters van het woord, Middelnederlandse auteurs en hun kunst (Hilversum: Verloren) door Joost van Driel. Verschillende sprekers zullen een poging doen om meer vat te krijgen op de schrijver van Middelnederlandse literatuur. Uiteenlopende woordkunstenaars en auteurstypes krijgen de aandacht - Jan van Boendale, Suster Bertken, Augustijnken en de rederijker -, met als doel de contouren van het middeleeuwse auteurschap scherper te kunnen vaststellen.
GEERT WARNAR – De dichter in dialoog. Jan van Boendale en zijn Teesteye
DIEUWKE VAN DER POEL – Suster Bertken alias Berta Jacobs
JOHAN OOSTERMAN – Augustijnken, auteurschap en de ik als palimpsest
SAMUEL MAREEL – Tussen collectiviteit en individualiteit. De ontwikkeling van het auteurschap in de rederijkerscultuur
In memoriam Piet Verkruijsse
Lees verder in dit In Memoriam door Gerard Post van der Molen
Google Translate herkent 1-aprilgrappen
Even bellen met Antal van den Bosch, de Nijmeegse hoogleraar en Google-watcher, maakt duidelijk dat het bedrijf wel degelijk serieus is:
'Valentijn ende Oursson' : hoofdstuk 24
Een schone ende wonderlijcke historie van Valentijn ende Oursson, de twee edele vrome ridders, sonen vanden mogenden keyser van Griecken ende neven vanden edelen koningh Pepijn, doen ter tijt koningh van Vranckrijck. Uyt de Francoysche in onse Nederlantsche sprake overgeset. Van nieus oversien ende verbetert. T’Amsterdam, gedruckt by Jan Jacobszoon Bouman, boeckverkooper op ’t Water, in De Lelye onder de Doornen. Anno 1657.